Zaagsel schadelijk voor konijnen en knaagdieren!

Onderzoek heeft uitgewezen dat zaagsel van naaldbomen zoveel schadelijke stoffen bevat dat het totaal ongeschikt is als bodembedekking voor knaagdieren en konijnen. Het intensieve contact van deze dieren met hun bodembedekking heeft grote gevolgen voor hun gezondheid en welzijn.

Helaas zijn bij veel eigenaren, dierenspeciaalzaken en fokkers deze gezondheidsproblemen door zaagsel nog onbekend. Omdat zaagsel goedkoop is en fris ruikt, gebruikt men het veel als bodembedekking. Meerdere onderzoeken hebben echter aangetoond dat zaagsel (houtsnippers, houtkrullen) grotendeels wordt gemaakt van naaldbomenhout. Voor deze onderzoeken zijn monsters genomen van zaagsel van vijf gangbare merken uit de dierenspeciaalzaak. Deze bodembedekkers bevatten de giftige stoffen abietinezuur en aromatische verbindingen (fenolen). Door intensief contact met deze toxische stoffen krijgen knaagdieren en konijnen gezondheidsproblemen. Waarschijnlijk komen kleine delen in de luchtwegen, beschadigen de slijmvliezen van de luchtwegen en veroorzaken zo een longontsteking. Bij ratten geeft vergiftiging met fenolen zo'n ernstige beschadiging van de luchtwegen dat bacteriën (oa. Mycoplasma) en virussen makkelijker kunnen aanslaan. In korte tijd kunnen de dieren ernstig benauwd worden en zelfs sterven.

Daarnaast komen bij de knagers, door het eten van zaagsel, de stoffen o.a. in de lever. Dit leidt tot leverbeschadiging, die na een tijd onherstelbaar kan zijn. Door de leverschade verzwakt het immuunsysteem. Het is ook aangetoond dat de kans op het ontwikkelen van tumoren toeneemt.

De volgende ziekten zijn gevonden bij knaagdieren en konijnen ten gevolge van huisvesting op zaagsel:

• Longontstekingen
• Toename van tumoren
• Meer ontstekingen door verzwakking van het immuunsysteem
• Huidirritatie en oogirritatie

Er zijn ook goede alternatieven voor zaagsel van naaldbomen als bodembedekking, zoals:

• Papiersnippers of papierstroken (liefst onbedrukt, want inkt kan giftig zijn)
• Katoenproducten (No Smell)
• Gemalen maïskernen (Corbo)
• Bodembedekkers gemaakt van andere houtsoorten, vrij van toxische stoffen (Tumblefresh)
• Geperste pellets van houtvezel of geperst papier (bijv Happy ferret Biolitter)

Twee waarschuwingen daarbij: gemalen maïskernen zijn harder dan de andere bodembedekkers. Ze zijn daarom ongeschikt voor dieren die gevoelig zijn voor voetzoolontstekingen (pododermatitis), zoals konijnen en cavia's. Geperste pellets vallen uitelkaar als ze nat worden en hier komt wel stof bij vrij. Het wordt daarom afgeraden voor dieren met luchtwegproblemen en bij ratten.

Bij PlusDierenklinieken verkopen we Tumblefresh bodembedekking: 8,5 liter en 23,5 liter

De zomerperiode is altijd weer een fijne periode van veel licht, zon en warmte. Knagers houden ook van de zomer. Je ziet vaak dat konijnen echte zonaanbidders kunnen zijn en genieten van het mooie weer. Niet iedereen is er zich altijd van bewust dat die warmte ook negatieve gevolgen kan hebben. Het is dus heel belangrijk om uw knager goed in de gaten te houden tijdens de warme periodes en met name als het ook vochtig weer is. Helaas overlijden er of euthanaseren we ieder jaar weer veel knagers vanwege de hitte.

Hok

Voor konijnen of knaagdieren die een buitenhok hebben, kan de temperatuur snel oplopen als die in de zon staat. De plaatsing van het hok is dus erg belangrijk en denk daarbij ook goed na over hoe de zon draait gedurende de dag.

Ook bij knagers die binnen staan, is het belangrijk er op te letten dat ze gedurende de dag niet ineens in de zon komen te staan.

Een uitloop is sowieso erg belangrijk voor een konijn, maar juist tijdens warme periodes geeft dat een konijn ook mogelijkheid om de warmte te ontsnappen. Ook de uitloop moet ruim voorzien zien van schaduwrijke plaatsen, al zal een konijn ook graag een stukje zon hebben.

Water

Moet je in de winter er op letten dat het drinkwater niet bevriest, zo moet je er in de zomer op letten dat het water niet te snel verdampt. Zorg dus altijd dat je konijn voldoende drinkwater heeft. Je kunt ze niet snel te veel water geven.

Wanneer wordt het te warm?

Dit verschilt per diersoort. Sommige diersoorten zijn goed bestand tegen de warmte (woestijndieren), maar houd er wel rekening mee dat veel dieren zich aangepast hebben aan ons koudere klimaat. Vanaf 25ºC wordt het al wel erg warm. Vooral dieren met een dikke vacht (Angora’s) en te dikke dieren zullen het snel te warm krijgen.

Kijk ook vooral naar uw knager zelf. Als het dier lusteloos of slap overkomt, snel ademt (let op de flanken) of zelfs met de bek open ademt, niet meer wil eten/drinken, dan is het tijd om snel verkoeling te zoeken voor uw dier. Overweeg ook altijd om contact op te nemen met de dierenarts voor advies. Dit moet zeker als het dier niet meer reageert, bleek tandvlees heeft of juist koud aanvoelt.

Extra afkoelen

Soms is het gewoon te warm en heb je al je voorzorgsmaatregelen genomen. Het kan dan nodig zijn om je knager nog extra af te koelen. Hier zijn verschillende tips voor:

• Voor dieren die buiten zitten, kun je natte tegels in het hok plaatsen (deze drogen vaak wel snel op). Ook kun je tegels invriezen, waarna je er wel een doek omheen moet doen.
• Koelelementen in het hok: flessen met water invriezen en omwikkelen met een doek (sok), IcePods, koelelementen (de inhoud van een koelelement is meestal giftig!). Soms kun je er beter voor kiezen om iets kouds onder de bodem van het hok te plaatsen om knagen te voorkomen.
• Natte groente geven voor extra vocht (let op diarree!). Bevroren groentes worden vaak ook gewaardeerd, maar zorg wel dat tongetjes niet blijven pakken (even nat maken)
• Vooral voor ratten kan een plantenspuit op sproeifunctie een traktatie zijn
• Soms is het nodig het dier naar binnen te halen en in een koelere omgeving te plaatsen
• In extreme gevallen is het nodig om agressiever af te koelen. Je kunt dan gebruik maken van de grote oren bij konijnen door deze nat te maken met lauwwarm water. Erg koud water heeft een averechts effect, daardoor krimpen de bloedvaten en kunnen deze geen warmte meer afgeven. Knaagdieren hebben vaak minder behaarde pootjes en kunt u er voor kiezen om de pootjes, de staart en/of de buik nat te maken met lauwwarm water.
• Knapt het dier niet snel op (binnen 15 minuten) neem dan contact op met de dierenarts

Warmte en vocht

Hogere temperaturen en een vochtige omgeving in een knagerhok (met name konijnen buiten) zijn een ideale omgeving voor vliegen om eitjes in viezigheid te leggen. Dit gebeurt dus ook als het konijn een vieze achterkant heeft. De maden van de vliegen komen uit de eitjes en gaan van het konijn eten. Hierdoor ontstaat er veel weefselschade en een bloedvergiftiging. Dit noemen we myiasis.

Cavia's moeten altijd beschikken over vers hooi en water. Hooi moet de hoofdvoeding zijn. Dit hebben ze namelijk hard nodig om hun darmen goed te laten werken. Daarnaast kunt u uw cavia het beste pellets voeren. Bij dit soort voer zijn alle benodigde voedingsstoffen samengeperst tot een brokje. Bij gemengd voer eten ze vaak het ene wel en het andere niet, waardoor tekorten aan mineralen en vitaminen kunnen ontstaan. Zeker als meerdere cavia's samen gehouden worden is er vaak één die eerst de 'lekkere' (vaak meest ongezonde) stukjes eruit eten. Een goed merk pellets is bijvoorbeeld Supreme (de paarse zakken). Verder hebben alle cavia's extra vitamine C nodig (zie onderaan).

De meeste cavia's zijn gek op groenten en fruit. Houdt de hoeveelheden beperkt, zodat ze ook genoeg hooi eten. Fruit bevat veel suikers en is niet zo goed voor knaagdieren. Bedenk dat één sinaasappelpartje voor een cavia gelijk staat aan bijvoorbeeld zeven hele sinaasappels voor een mens! Geef nooit een knaagsteen of liksteen. Deze bevatten te veel zout, waardoor ze blaasstenen kunnen krijgen.

Slecht eten

Eet uw cavia niet zo goed? Begin onmiddelijk met voeren (via een spuit) en maak een afspraak bij de dierenarts. Met een cavia die minder of niets eet is namelijk altijd wat aan de hand, bijvoorbeeld tand/kies afwijking, maag/darm probleem of algemeen ziekzijn. Een cavia die niets meer eet kan binnen één tot twee dagen dood gaan. Soms is al eerder aan de ontlasting te zien dat de cavia minder eet: de keuteltjes worden dan kleiner.

Vitamine C

Alle cavia's hebben levenslang vitamine C in hun dieet nodig. Net als de mens missen ze een spijsverteringsenzym waardoor ze geen vitamine C uit andere voedingsstoffen kunnen maken. Dit kunnen andere dieren wel, waardoor zij niet iedere dag een nieuwe "voorraad" nodig hebben. Volwassen cavia's hebben IEDERE dag minimaal 40mg per kg lichaamsgewicht vitamine C nodig. Dieren die nog groeien, drachtig zijn, melk geven of ziek zijn hebben het dubbele nodig. Cavia's die onvoldoende vitamine C krijgen, hebben niet meteen problemen met de gezondheid. Pas na een tijd (soms jaren!) wordt hun collageen (bindweefsel) zwak. Hierdoor krijgen ze gewrichtsproblemen, bloedingen en losse tanden en kiezen. Tevens gaat hun weerstand omlaag, waardoor cavia's erg vatbaar worden voor allerlei infecties! Als u uw cavia iedere dag vitamine C geeft, dan voorkomt u dus vele gezondheidsklachten.

De vitamine C kunt u op verschillende manieren toedienen. De beste methode is om ieder dag vitamine C in tablet-vorm te geven. Bij de meeste andere manieren krijgen ze niet genoeg vitamines binnen:

• Vitamine C druppels in het drinkwater: eenmaal blootgesteld aan lucht (licht en zuurstof) blijkt binnen enkele uren nog minder dan 50% vit. C aanwezig te zijn.
• Vitamine C rijke voeding geven: bijv paprika, peterselie, witlof, spinazie, artisjok, sinaasappel. Het is echter heel moeilijk om er voor te zorgen dat uw cavia echt elke dag de goede hoeveelheid binnen krijgt. De eetlust verschilt per dag en hoeveel vitamine C deze groenten en fruit bevatten wisselt ook. Bedenk dat een dier dat ziek is juist meer vitamine C nodig heeft, maar slecht of niet eet.
• Vitamine C toegevoegd aan speciaal cavia voer: eerder onderzoek heeft uitgewezen dat bij voeders waarvan de zak open is, er na 2 maanden NIETS meer in het voer aanwezig is (bij kamertemperatuur). Dit geldt voor alle merken voer. Het is onbekend hoeveel er na bijvoorbeeld 1 maand nog aanwezig is, wat er gebeurt bij een andere temperatuur en andere luchtvochtigheid.

Alle bovenstaande methoden helpen wel mee om aan de dagelijkse behoefte te voldoen, maar zijn erg wisselvallig en niet controleerbaar. Het beste zijn dus tabletjes. Dit is makkelijker dan u denkt. Voor mensen zijn er namelijk tabletten op de markt met citroen- of sinaasappelsmaak. Let erop dat ze maximaal 70mg vitamine C per tablet bevatten (en geen andere vitaminen erbij). De meeste volwassen cavia's wegen tussen de 700 gram en één kg. Voor cavia's onder de 900 gram raden wij aan half tablet per dag te geven, voor cavia's boven de 900 gram, zieke en zwangere cavia's is het advies een tablet per dag. Zo krijgt hij/zij zeker voldoende vitamine C. Bijna alle cavia's eten ze zo uit de hand, als een snoepje. Indien uw cavia ziek is en niet eet, kunt u de tablet fijn maken en door de dwangvoedering mengen.

Door het natuurlijk gedrag van konijnen laten zij eventuele problemen heel slecht of heel laat zien. Op het moment dat we opmerken dat een konijn ziek is, dan is het vaak al langer ziek en zijn we soms te laat. Het is daarom heel belangrijk om de omstandigheden optimaal te houden, zodat we kunnen voorkomen dat het konijn ziek wordt. Een heel belangrijke factor daarin is de voeding. Veel gezondheidsproblemen bij konijnen komen namelijk voort uit fouten in de voeding.

Goede voeding voor konijnen bestaat uit vijf onderdelen: hooi, hooi, hooi, groente en biks.

Vezels

Konijnen hebben een grote blinde- en dikke darm waardoor ze veel ruwvoer kunnen verwerken. Onder ruwvoer verstaat men voeding met een hoog vezelgehalte zoals hooi, gras (niet te jong) en stro. Dit ruwvoer moet het hoofdbestanddeel van de voeding zijn!

Brokjes

Daarnaast kunt u met mate krachtvoer verstrekken in de vorm van biks (groen/bruine korrels). Een goed merk biks is bijvoorbeeld Science Selective (verkrijgbaar bij PlusDierenKlinieken tegen laag tarief). Het is beter om geen gemengd voer (zoals zadenmengsels of muesli-mixen) te geven. Bij deze voeders kunnen konijnen de lekkere dingen er uitzoeken en laten ze vaak de biks staan (of ze gooien ze er uit). Terwijl er juist in deze biks de belangrijke vitamines en mineralen zitten. Veel konijnen krijgen helaas te veel krachtvoer. Als gevolg daarvan eten ze te weinig hooi en kunnen ze ziek en te dik worden. Veel konijnen die geen hooi lijken te willen eten, krijgen eigenlijk te veel biks. Door minder biks te geven, kunnen ze weer hooi gaan eten. Dit is heel belangrijk voor de gezondheid van het gebit en darmen. Doordat er veel calcium in de biks zit, kunnen ze bovendien blaasgruis (sludge) en blaasstenen ontwikkelen. Aanbevolen wordt om maximaal 20 gram per kilogram lichaamsgewicht biks per dag te geven. Daarnaast dus onbeperkt vers hooi uit een ruif (dus niet van de vloer).
Er is ook speciaal aangepaste voeding voor jonge en oude konijnen (< 3 maanden en > 6 jaar).

Groente en fruit

Naast de normale voeding kunnen er extra groenten en fruit gegeven worden. Zoete fruitsoorten, zoals banaan en kiwi, zijn niet goed voor konijnen vanwege teveel aan suiker. Dus liever deze niet geven, ondanks dat ze het erg lekker vinden. Geef fruit en groente altijd vers, gewassen en op kamertemperatuur, maar vooral ook met mate! Dus geen hele stronken of halve appels. Laat een konijn altijd eerst wennen aan een bepaalde voeding door met kleine hoeveelheden te beginnen. Zo kun je langzaam steeds meer groente gaan geven. Constant nieuwe groentes geven, is dus niet goed voor ze. Uiteindelijk bouw je een menu van verschillende groentes waar het konijn aan gewend is. Het mooiste is om minstens drie soorten groente te geven. Let altijd goed op hoe ze reageren op de nieuwe groente. Sommige konijnen kunnen wat overgevoelig reageren met diarree als gevolg.

Hier volgt een lijst met groenten en kruiden die geschikt zijn voor het konijn:

• Boerenkool
• Bloemkoolbladeren en stronken
• Wortelgroen (wortels zelf bevatten veel suiker en zijn daardoor niet zo goed)
• Appel met schil
• Broccoli
• Basilicum
• Waterkers
• Paksoi
• Andijvie
• Witlof
• Beperkte hoeveelheid peterselie
• Paardenbloemen
• Beperkte hoeveelheid selderij
• Geplukt gras in beperkte mate (geen gemaaid gras)
• Munt
• Koriander
• Loof van bieten (blad)

Wees altijd voorzichtig met gras en paardenbloemen die u uit de natuur haalt, aangezien de kans op besmettelijke ziekten (VHD), overgebracht door wilde konijnen dan groter wordt.

Groenten die niet geschikt zijn voor konijnen:

• Alle andere koolsoorten
• Bieslook
• Prei
• Ui
• Knoflook
• Rabarber
• Aardappel(schillen)
• Sla
• Alfalfa

Planten die niet geschikt zijn voor konijnen:

• Vlier
• Wolfskers
• Lelietje-van-dalen
• Bitterzoet
• Rhododendron
• Vingerhoedskruid
• Iris
• Klimop
• Wilde liguster
• Taxus
• Lupine

Knaag- of liksteen

Een knaag- of liksteen is absoluut niet goed voor een konijn. Zij hebben bij een normale voeding deze extra mineralen helemaal niet nodig en kunnen er alleen maar last van blaasstenen door krijgen. Dus ondanks dat het vaak op de verpakking staat: niet doen!
Om uw konijn veilig te laten knagen, kunt u ze eventueel een wilgentak geven of hout afkomstig van fruitbomen. Geef nooit hout van andere bomen.

Voor vragen of voor goede konijnenvoeding kunt u altijd in onze praktijk terecht. Bij problemen met eten of de ontlasting raden we u aan om meteen contact op te nemen met de praktijk.

De koude dagen staan weer voor de deur. Wij kruipen met onze huisdieren weer dicht tegen de verwarming of voor de open haard. Voor onze konijnen die buiten verblijven, is dat niet mogelijk. En vaak ook niet wenselijk. Maken we ons in de zomer zorgen dat de konijnen het niet te warm krijgen, zo moeten we in de winter opletten dat ze het niet te koud krijgen.

Tot ongeveer -10°C kunnen de meeste konijnen prima buiten verblijven. Het is zelfs niet wenselijk om ze naar binnen te halen, tenzij het niet anders kan. Er zijn wel wat maatregelen die u moet treffen om te zorgen dat ze daar goed tegen kunnen.

Maatregelen

• Zorg dat het hok niet met de opening in de wind staat.
• Er moet sowieso een winddichte ruimte (nachthok) zijn waar het konijn uit de wind en droog kan zitten.
• Voorzie uw konijn ruim van hooi en stro als isolatie, met name in het nachthok
• Zorg dat er altijd vloeibaar drinkwater is (zie verder)
• Zorg voor voldoende (eventueel extra) voeding
• Meerdere konijnen kunnen elkaar lekker warm houden. Een maatje is natuurlijk niet alleen fijn voor de winter.
• Ga regelmatig kijken bij uw konijn. Ze zitten misschien vaker en langer binnen (hoewel sommige dol op sneeuw zijn), dus een ziek konijn is makkelijker te missen. Voel in de nek of deze nog warm is.

Drinkwater

Dit kan soms wel een uitdaging zijn. Wat kun je wel doen, wat doe je zeker niet?

Drinkfles: deze bevriest vrij gemakkelijk, zeker in de tuit. Een isolatiehoesje of warme sok om de fles kan hierbij helpen. Sommige konijnen knagen hier echter aan.

Waterbak: een zware stenen bak met brede voet omgeven door stro bevriest minder snel. Er moet wel op gelet worden dat het konijn hier wel uit wil drinken en dat hij de bak niet omgooit.

Toevoegingen: niet doen! Suiker in het water helpt vaak niet en is slecht voor de darmen. Zout in het water helpt misschien wel, maar maakt ze echt ziek (net als zeewater drinken). Alles wat bij het drinkwater wordt gedaan, kan er ook toe leiden dat uw konijn helemaal niet meer wil drinken.

Toch naar binnen

Als het konijn toch naar binnen moet omdat het te koud is of vanwege een andere reden, dan is het beter om ze iets warmer te plaatsen en niet meteen naast de open haard. Een afgesloten schuur kan dan uitkomst bieden. Konijnen die langer dan een paar dagen tot weken binnen zijn, verliezen hun wintervacht. Deze konijnen dus niet meer naar buiten tot het voorjaar.

Mocht u nog vragen hebben, neem dan contact op met één van onze klinieken.